Kαι πάλι το Μακεδονικό

Στη δεκαετία του 80 τα δυο μου παιδιά ήταν μαθητές του Δημοτικού Σχολείου.

Οι ελληνικοί χάρτες της Ευρώπης τους οποίους προμηθεύτηκαν τότε για χρήση τους, στη θέση της σημερινής λεγόμενης Σεβέρνα Μακεντόνια,(1) έφεραν πλατύτατα από τη μια άκρη αυτής της χώρας ως την άλλη, με κεφαλαία ,παρακαλώ, ελληνικά γράμματα, τον ελληνικό όνομα: ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ!.

Ασκολσούν στους τότε πρωθυπουργούς και υπουργούς παιδείας μας, αλλά και σε όλους εμάς τους δασκάλους που κοιμόμασταν τον ύπνο του δικαίου, και δώσαμε την ευκαιρία στους γείτονές μας να εκμεταλλευτούν την ολιγωρία μας και με την πάροδο των ετών να γεμίσουν τη χώρα τους με αρχαιοεληνικά αγάλματα και με περίτρανο το άγαλμα του «ιππότη», που συμβόλιζε για αυτούς τον Μέγα Αλέξανδρο.

Και όμως υπάρχει και οδυνηρότερη συνέπεια. Έχω απόσπασμα εφημερίδας που αναφέρεται στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991. Το απόσπασμα το κράτησα διότι περιέχει χάρτη με τα νέα κράτη που δημιουργήθηκαν μετά την διάλυση.

Διαβάζω ΣΛΟΒΕΝΙΑ, ΚΡΟΑΤΙΑ, ΒΟΣΝΙΑ ,ΣΕΡΒΙΑ- (ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ) ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟ, ΚΟΣΣΥΦΟΠΕΔΙΟ με γραμμές, και από κάτω, δίπλα στην ΑΛΒΑΝΙΑ και πάνω από την ΕΛΛΑΔΑ, διαβάζω όχι Σκόπια ούτε Fyrom,αλλά ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ. Από το απόσπασμα δεν μπορώ να διαπιστώσω το όνομα της εφημερίδας. Φαίνεται όμως πως ακόμη και τότε δεν είχαμε ξυπνήσει.

Έρχομαι τώρα στην προβολή του Μ, Αλεξάνδρου.

Προτού στηθή πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη το άγαλμα του μεγάλου στρατηλάτη των αιώνων, οι Σεβερνομακεδόνες είχαν γεμίσει τη χώρα τους με αρχαιοελληνικά αγάλματα με επικεφαλής έφιππο στρατηλάτη, αποφεύγοντας σκόπιμα να τον ονομάσουν, όμως όλοι τους γνώριζαν ποιον εννοούν , ενώ σ’εμάς, όχι μόνον δεν τον είχε καμμία πόλη, αλλά όχι λίγες φορές, από έλληνικά χείλη, άκουγα τον αφορισμό πως ήταν «σφαγέας των λαών».

Σφαγέας των λαών ποιός; Αυτός που έγινε τραγούδι και παραμύθι από τους λαούς που κατάκτησε, ο ντούλ ελ καρνέιγ, ο δίκερως, ο ανίκητος για τη δύναμή του, όπως εικονίζεται και σε νομίσματα.

Αυτός που και ώς σήμερα έχει τον σεβασμό των Αράβων, οι οποίοι όταν ακούνε από έλληνα τη λέξη Γιουνάν δείχνουν ιδιαίτερη συμπεριφορά!

Αυτός που κυνηγώντας τους διώκτες του Δαρείου, δεν πρόλαβε να τον σώσει, μα όταν βρήκε το πτώμα του, έβγαλε από πάνω του τη βασιλική χλαμύδα και σκέπασε το νεκρό, τον πρώην εχθρό του. Ήταν μια υπέρτατη ελληνική χειρονομία που μόνο μια μεγάλη ψυχή μπορούσε να το κάμει.

Γι αυτόν, τον Αλέξανδρο, η μάννα του Δαρείου ενώ άντεξε το θάνατο του γυιού της, σαν πληροφορήθηκε το θάνατό του, δεν άντεξε και πέθανε από τη λύπη της.

Ένα τέτοιο στρατηλάτη, δημιουργό της ελληνιστικής εποχής, όπου όλος ο γνωστός τότε κόσμος της ανατολής μίλησε ελληνικά, πολλοί τον αρνηθήκαμε κυριευμένοι από ιδέες ξενόφερτες και ξενότροπες, ώστε και μια δωρεά της χούντας με προτομή τ ην εικόνα του Αλεξάνδρου στα σχολεία, καταφέραμε να τη φάει το μαύρο σκοτάδι και να μην υπάρχει σε κανένα σχολείο, ταυτίζοντας τον εικονιζόμενο με τους δωροδότες του, δικτάτορες!

Ελληνικά χέρια σκότωσαν τον πρώτο μεγάλο κυβερνήτη της χώρας Ιωάννη Καποδίστρια, ελληνικά χέρια, με επικεφαλής την εκκλησία, σώριασαν λόφο από πέτρες στο πεδίο του Αρεως, ως ανάθεμα στον Έλληνα κυβερνήτη που μοχθούσε να κάνει την Ελλάδα να εκτείνεται σε δύο ηπείρους και πέντε θάλλασες.

Θα συνέλθουμε ποτέ ως έθνος ή θα τρωγόμαστε μεταξύ μας πριν γίνομε βορά άλλων;

Το όνομα ΠΓΔΜ το απόχτησε η χώρα αυτή μετά τη νίκη των συμμάχων στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Το κράτησε και όταν το 1991 διαλύθηκε η Γιουγκοσλασβία και το 1993 αναγνωρίστηκε ως ΠΓΔΜ-FYROM με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που σημαίνει Δημοκρατία της Μακεδονίας της πρώην Γιουγκοσλαβίας! Το πρώην πάει, δυστυχώς, στη Γιουγκοσλαβία, που έπαψε να υπάρχει και όχι στη Μακεδονία.

Μακεδονία, λοιπόν, από το Σ. Ασφαλείας, Μακεδονία από τους γείτονες, Μακεδονία από τους ελληνικούς χάρτες για τα παιδιά μας, Μακεδονία από Εληνικες εφημερίδες, ΜΑΚΕΔΟΝΊΑ από 150 κατ’ άλλους 200, χώρες. Ε , λοιπόν, με σπασίματα θερμοκεφάλων δεν αναιρούνται τέτοιες καταστάσεις.

Ο χρόνος, χορηγός σοφίας, θα δείξει αν η συμφωνία των Πρεσπών ήταν προδοτική και τα χάρισε όλα στους γείτονες, ή έστω άδικη, ή πληγή που κακοφόρμιζε και πήραμε ο, τι μπορούσαμε. Τά ίδια όμως λένε και τις ίδιες αντιδράσεις δείχνουν και οι γείτονες, οι Σεβερβομακεντόνες. Που βρίσκεται η αλήθεια; Στο χρόνο!

1. Διερωτώμαι γιατί να μη χρησιμοποιούμε αυτούσια την ονομασία που δέχτηκαν οι γείτονές μας για τη χώρα τους ΣΕΒΕΡΝΟΜΑΚΕΝΤΌΝΙΑ και για τους κατοίκους τους ΣΕΒΕΡΝΟΜΑΚΕΝΤΌΝΕΣ.

Ο Δηκταμπάνης από τις αναμνήσεις ενός μαθητή

Την αφορμή για το άρθρο αυτό μου την έδωσε το βιβλίο του κ.- Ελευθέριου Κασιάνη για τον Αιμίλιο Καρούσο, τον αξέχαστο Δάσκαλο.

Τον Δηκταμπάνη τον πρωτογνώρισα το 1953, όταν πέρασα από το Ζωγράφειο στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Αυτό έγινε κατά πρώτο λόγο, γιατί μου άρεσαν τα φιλολογικά και κατά δεύτερο, και ανομολόγητο τότε, που ίσως και να ήταν ίσος με τον πρώτο, ο ενδιάθετος φόβος των μαθηματικών -τότε το Ζωγράφειο ήταν στις δόξες του με τον αξέχαστο Μούτσογλου.

Αποτάθηκα στον Γυμνασιάρχη του Ζωγραφείου και ζήτησα τη συμβουλή του και εκείνος όχι μόνο δεν με απέτρεψε, αλλά και με παρότρυνε να μετοικήσω συγχαίροντάς με που διάλεξα από τότε... επάγγελμα!

Μετεγγράφηκα στην εντεκάτη, όπως λέγαμε τότε, τάξη που αντιστοιχεί σήμερα στη δεύτερη του Λυκείου.

Ο Δάσκαλος ψηλός, ευθυτενής, αδύνατος, επιβλητικός, με πρόσωπο συμπαθητικό και φωτεινό, με μάτια που έλαμπαν μέσα από τα γυαλιά του, πρόσχαρος, απόλυτα κυρίαρχος του εαυτού του, άψογος στη συμπεριφορά του μαζί μας, εξέπεμπε με τη βαθιά φωνή του, τον μεστό και ήρεμο λόγο του, μια ακτινοβολία σε μας τα παιδιά κι εγώ γρήγορα τον ανέβασα στο πιο ψηλό βάθρο της συνείδησής μου. Τον θαύμαζα και παράλληλα ένιωθα δέος να τον πλησιάσω.

Βρέθηκα σ’ ένα περιβάλλον που όλοι ήταν γνωστοί και φίλοι μεταξύ τους, ενώ εγώ άγνωστος μέσα σε αγνώστους.

Και η σύσταση του Δάσκαλου ήρθε από την πρώτη ώρα: “-Από σήμερα έχετε έναν καινούργιο αδελφό στην τάξη σας. Αγκαλιάστε τον, δεν θα πρέπει ποτέ να νιώσει πως έμεινε μόνος”.

Πέρασαν σαράντα τέσσερα χρόνια από τότε και δεν ξέρω πόσα ακόμη, όσα μου χαρίσει ο Θεός. Μα τα λόγια αυτά, που έπεσαν σα χρυσή βροχή και ένιωσα τη θαλπωρή τους με συνόδεψαν και θα με συνοδεύουν.

Και όταν ήρθε και η δική μου η σειρά ν’ανέβω στη έδρα, πολλαπλασιάστηκαν ως ευαγγελικός άρτος για κάθε ανάλογη περίσταση. Ετσι δουλεύουν τα πρότυπα.

Οι παραδόσεις των μαθημάτων του μου άνοιγαν παράθυρα. Για πρώτη φορά ένιωθα ζωντανό τον αρχαίο λόγο, την αξία του, τη διαχρονικότητα των μηνυμάτων του και ρουφούσα όσα ο Δάσκαλος έλεγε. Μας δίδαξε εκείνη τη χρονιά Θουκυδίδη, Ιφιγένεια εν Αυλίδι και λυρική ποίηση. Μας έφερε στην τάξη και μας διάβασε και μια διάλεξή του για το αρχαίο δράμα.

Αν συνέβαινε και δημιουργόταν κενό στο πρόγραμμα, πήγαινα, κρυφά από τ’άλλα παιδιά, στον παιδονόμο, μακαρίτη πια τώρα, και του έλεγα να παρακαλέσει τον Δηκταμπάνη να έρθει να καλύψει το κενό.

Μόλις είχε γίνει Γυμνασιάρχης. Στην τελευταία τάξη δίδασκε άλλος καθηγητής. Ομως εγώ ευχόμουν και περίμενα να τον έχω καθηγητή μου και την επόμενη χρονιά, αφού μπορεί τώρα, ως Γυμνασιάρχης, να διεκδικήσει την τελευταία τάξη. Ο Δηκταμπάνης όμως δεν διανοήθηκε να διαταράξει το status quo και έτσι η επιθυμία μου έμεινε μόνον επιθυμία.

**

Ξεχασιάρης είμουνα πάντα. Αυτό όμως που μου συνέβη εκείνη τη χρονιά ήταν απερίγραπτο. Τρεις φορές έχασα σε μια μέρα ένα πουλόβερ που μου είχαν αγοράσει οι δικοί μου και έπρεπε να το αλλάξω, γιατί μου ερχόταν μεγάλο. Στο βαπόρι του Βοσπόρου -ερχόμουν από τα Θεραπειά- και στο βαπόρι του Κερατίου τη δεύτερη.. Το βρήκα και τις δυο φορές. Στην επιστροφή μου από το σχολείο κατέβηκα από εκείνο το μεγάλο κόκκινο λεωφορείο που διέθετε η Σχολή στο Ταξίμ για να πάρω το λεωφορείο των Θεραπειών και το ξέχασα στο λεωφορείο για τρίτη φορά . Αυτά έγιναν το Σάββατο. Το πρωί της Δευτέρας βρήκα το πουλόβερ στο λεωφορείο.

Τα παιδιά συζήτησαν το γεγονός. Οταν ήρθε ο Δάσκαλος στην τάξη, δεν θυμάμαι από ποιά αιτία έγινε λόγος για μένα και τότε κάποιος ανέφερε:

- Κύριε, ο Τσιλιμαντός έχασε το πουλόβερ του τρεις φορές σε μια μέρα!

Κάλλιο ν’άνοιγε η γη να με καταπιεί κείνη την ώρα. ΄Ετρεμα την κρίση του καθηγητή μου και το έδαφος σειόταν κάτω από τα πόδια μου. Τι θα πει για μένα τώρα ο Δάσκαλος;

Αλλά εκείνος που την παιδαγωγική την είχε μαζί με το αίμα του, έμφυτη, μίλησε σαν μεγάλος ψυχολόγος.

-Αυτό σημαίνει πως ο Τσιλιμαντός θα γίνει μεγάλος, γιατί μόνον οι μεγάλοι άνθρωποι έχουν τέτοιες αφηρημάδες.

Μεγάλος άνθρωπος βέβαια δεν έγινα. Ευγνωμονώ όμως το Δάσκαλο εκείνης της ώρας που στήριξε και θέρμανε το καταπτοημένο ηθικό μου.

Α! ΄Οσοι προορίζονται να διδάξουν ας έχουν υπόψη τους τέτοια παραδείγματα. Τι να τις κάνεις τις πολλές γνώσεις, όταν δέρνεις ή ειρωνεύεσαι τον μαθητή σου (“την υψηλή ιδέα σου δεν τη ρώτησα!”) ή τον απειλείς, γιατί έχει διαφορετική γνώμη από σένα (“εσύ δεν θα επιτύχεις στη ζωή σου”όπως είπε σ’ εμένα ο Καραγιάννης). Δάσκαλος σημαίνει πληρότητα ψυχής.

Το μάθημα συχνά ήταν για ήθη των αρχαίων Ελλήνων, για την τραγωδία, για τον πολιτισμό γενικότερα. Εκεί επάνω ένας συνταξιώτης μου τον ρώτησε: -Εμείς ποιοι είμαστε, Κύριε;

Ο δάσκαλος που ίσως να ήταν έτοιμος για κάτι τέτοια, αποφεύγοντας το σκόπελο –οι καιροί δεν ήταν πάντα ευνοϊκοί-απάντησε διπλωματικότατα, αλλά καίρια. Άφησε το μαθητή να αποφασίσει.

-Είσαστε αυτό για το οποίο χτυπά η καρδιά σας!

Μια άλλη φορά έγινε λόγος στην τάξη για τη θεωρία του Φαλμεράγιερ. Ο δάσκαλος ήταν έτοιμος να μας καθησυχάσει.

- Οι ζωντανοί οργανισμοί όχι μόνον είναι έτοιμοι να αφομοιώσουν το νέο αίμα, αλλά γίνονται και πιο εύρωστοι. Κοιτάξτε τους βασιλείς που δεν ανανεώνουνται, κινδυνεύουν από μια θανατηφόρα ασθένεια.

**

Κάοτε συνέβη να συνοδεύω ένα κορίτσι και είχα σταθεί στην είσοδο μιας πολυκατοικίας. Απέναντι μου, στο άλλο πεζοδρόμιο, ανεπάντεχα, ο Δηκταμπάνης. Η ηθική της εποχής ήταν τέτοια, που έγινα κατακόκκινος. Με μεγάλη ταραχή προσπάθησα να σηκώσω τα μάτια μου να τον κοιτάξω.

Ο Δάσκαλος όμως όχι μόνο μου χαμογέλασε, αλλά και έβγαλε το καπέλο του να με χαιρετίσει...

Σίγουρα στην Πόλη οι καθηγητές ήταν πιο προσιτοί στα παιδιά: Στην ελληνική επαρχία, οι καθηγητές με επικεφαλής τους θεολόγους κάναν περιοδείες μη τυχόν και πιάσουν κανένα φουκαρά να πηγαίνει στον κινηματογράφο (!), όχι να τον δουν να συνοδεύει κορίτσι...

Ακόμη θυμάμαι πως δυο βιβλία από τα οποία το πρώτο με είχε γοητέψει, “Το χρονικό του Σαν Μικέλε” του Αξελ Μούντε, σε μετάφραση του Κοσμά Πολίτη, και το δεύτερο ήταν μια μύηση στον αιώνα του Περικλή “Ο κύριός μου ο Αλκιβιάδης” του Αγγέλου Βλάχου, τα πήρα με σύσταση του Γυμνασιάρχη μου.

* * *

Το Φλεβάρη του 1961 αποφοίτησα από το πανεπιστήμιο. Αργούσαμε και τότε να διοριστούμε και εργαζόμασταν ως ωρομίσθιοι ή κατ’αποκοπήν. Εγραψα στη Σχολική Εφορεία του χωριού μου που διέθετε Γυμνάσιο, πως είμαι στη διάθεσή τους. Λυπούμαι που το λέω, αλλά δεν πήρα ποτέ καμιά απάντηση. Και τότε έγραψα στο Γυμνασιάρχη μου και μέσα στα άλλα του έλεγα επί λέξει ‘Τολμώ να ζητήσω ν’ανοίξει η θύρα της Μεγάλης Σχολής για μένα”. Και η απάντηση ήρθε έγκαιρη και άμεση:

“Δεν υπάρχουν θύρες για σένα. Είσαι το παιδί μας!

Αργότερα, ως συνάδελφοι, κάπου οι σχέσεις μας δοκιμάστηκαν. Δεν θα δικαιώσω τον εαυτόν μου. Παράλληλα με το θράσος που διακρίνει τη νεότητα, υπήρξα και μονομερής και άκαμπτος. Ο,τι και να έγινε, για μένα ήταν παροδικό. Η μορφή του Δάσκαλου έμεινε άφθαρτη από το χρόνο. Ήμουν με ένα χρόνο διδασκαλίας το πννευματικό του παιδί.

**

Ο Δηκταμπάνης ήταν ένα κεφάλαιο για την Πόλη που δεν πρόλαβε να αποδώσει τους τόκους του. Οι συνθήκες βίαιες ανέτρεψαν σύρριζα σχέδια, οράματα, πόθους. Κυνηγημένος έφυγε λάθρα από την Πόλη!

Ας είναι οι λόγοι αυτοί ένα μικρό οδόσημο στο φωτεινό πέρασμα του από την πόλη των Κωνσταντίνων.

Συχνότατα λάθη!

Είναι έτοιμη να διεξάγει… Προσήλθαν να διεξάγουν…

Βέβαια εδώ ο νεοφανής τύπος «να παράξω» σε άλλου τύπου προτάσεις, δεν βοηθεί, διότι «να διεξάξει, «να διεξάξουν» είναι τερατούργημα!

Τί μένεi λοιπόν; Να θέσουν Eνεστώτα, εκεί που χρειάζεται ο Αόριστος «να διεξαγάγει»,να «διεξαγάγουν».

2. «ενάντια του σταθμού μας», «ενάντια της πατρίδας μας». Τα καλά Ελληνικά απαιτούν «ενάντια στο σταθμό μας», «ενάντια στην πατρίδα μας» και «εναντίον του σταθμού μας», «εναντίον της πατρίδας μας».

3.Αυτό το «μετά Χριστού» ,για χρονολογία, είναι αφόρητο. Είναι σαφές ότι παρασύρει το «προ Χριστού». Μετά φόβου Θεού, βέβαια, αλλά μετά μεσημβρίαν, μετά το δείπνο, μετά πάροδον χρόνου.

4. «…να υπερασπίζεται αυτής της πολυφωνίας.. .» ακούσαμε από χείλη καναλάρχη . Δυστυχώς το «υπερασπίζομαι, όπως το υποπτεύομαι και τοδιαφεύγω, συντάσσονται με Αιτιατική.

Αρα «να υπερασπίζεται αυτή την πολυφωνία», όπως «υποπτευόμενος τον κίνδυνο» και «διέφυγε τον κίνδυνο».

5. Tί θα γίνει με αυτό το άμεσα;Το επίρρημα άμεσα εξυπονοεί το αντίστοιχό του έμμεσα.

Είναι λάθος να λές «κατέφθασε η πυροσβεστική άμεσα», «παρουσιάστηκαν στο τμήμα άμεσα», εκεί που μόνον το «αμέσως» επιβάλλεται, δείχνει αποστροφή στα εις –ως επιρρήματα. Τελικά πουθενά δεν ακούγεται το αμέσως.

6. Πώς λέγεται η αγάπη και μάλιστα η υπερβολική αγάπη για τη ζωή, φτάνει να σώσεις το τομάρι σου; Φιλοζωία και με έναν άλλο όρο φιλοψυχία. Επομένως η αγάπη στα ζώα, αναγκαστικά λέγεται ΖΩΟΦΙΛΙΑ. Τ’ακούνε οι «φιλοζωικοί σύλλογοι»;

7. Εφ’ όσον τα Σκόπια ονομάστηκαν SEVERNA MACEDONIA (προσοχή παρακαλώ, όχι ΜΑΚ- αλλά ΜΑC-) τότε με βάση την ονομασία που δέχτηκαν, έχομε κάθε δικαίωμα

να αποκαλούμε τη χώρα τους Σεβερναματσεντόνια και τους κατοίκους της Σεβερνοματσεντόνες!